شرح نرم افزار های مرجع طب سنتی

با تحقیق و اقتباس از مراجع خطی و غیر خطی

شرح نرم افزار های مرجع طب سنتی

با تحقیق و اقتباس از مراجع خطی و غیر خطی

مخزن الادویه

مخزن الادویه
 
         بدانکه : آنچه از کتب متقدمین ظاهر میگردد اول کسیکه متوجه تحقیق و جمع و تألیف ادویه گردیده دیسقوریدوس یونانی بود که بعضی مردم او را لقمان حکیم میدانند و او کتابی مسمی بمقالات سته در بیان حشایش تألیف کرده پس فولس حکیم است و او ادویه را جمع نموده پس اندورماخس اصغر و او تریاق اکبر را جمع و ترکیب نموده پس جالینوس ملقب براس البغل که منافع ادویه مفرده را ذکر نموده لیکن متعرض بدل و مصلح و سائر احوال آنها نکشته اول کسیکه متوجه ترجمه و نقل از سریانی بیونانی شده دیدروس نصاری بابلی است و او زیاده از ترجمه دیگر چیزی بیان نکرده پس اسحق بن حنین نیشاپوری از سریانی بعربی نقل کرده با زیادتی افادات و ترجمه او مسمی بمنقولات اسحق کشته و حنین والد او اغذیه را از ادویه جدا کرده پس نجاشعه دران باب تألیفات بسیار کرده اند و اول کسیکه از اهل اسلام متوجه تألیف آن شده محمد بن احمد بن زکریا است که کتاب کامل الادویه و کتاب شامل تحریر نموده پس شیخ الرئیس ابو علی ابن سینا پس ابن اشعث پس ابو حنیفه دینوری پس شریف پس یحیی بن جزله صاحب منهاج پس جرجیس بن یوحنا پس صائغ پس امین الدوله پس ابن تلیمذ صاحب مغنی پس ابوریحان بیرونی صاحب تذکره سویدی پس مترجم آن پس شیخ ابن بیطار پس حاجی زین الدین عطار صاحب اختیارات بدیعی پس شیخ یوسف بغدادی مؤلف مالایسع للطبیب جهله مشهور بجامع بغددای پس شیخ داوُد انطاکی مصری مؤلف تذکره اولی الالباب پس حکیم علی گیلانی شارح قانون و او بسطی در ادویه داده پس حکیم میر محمد مؤمن تنکابنی صاحب تحفه المؤمنین و او نیز بسطی داده پس نواب معتمد الملوک حکیم سید علویخان قدس سره ولیکن از مولفات اوشان[15] آنچه محرر دیده اکثر منتشر و ناتمام است و دیکر کسی بطول و بسط شاید متوجه نشده و ابن جزله و انطاکی هر دو  مفردات و مرکبات را در هم ذکر نموده اند و در ادویه هندیه بهتر از دستور الاطباء موسوم باختیارات قاسمی حکیم میر محمد قاسم ملقب بهندوشاه مشهور بفرشته و مجربات افضلی حکیم میر محمد افضل نیست ولیکن این هر دو و دیکران نیز از اطبای هند هیچ یک متوجه بیان ماهیت نشده اند و طبیعت و افعال و خواص را هم خوب بیان نه نموده اند و بعضی ادویه هندیه را که حکیم میر عبد الحمید بر حاشیه تحفه نوشته مبین تر و بهتر است و الله اعلم . * فصل * ششم در بیان طریقه اخذ ادویه و حفظ و حصانت انها اما بالاجمال پس بدانکه اولی و الیق آنست که ادویه قویه و مشهوره هر بلد و مکـان کـه در انجا قویتـر و بهتـر می شوند از بلـدان و امـاکن دیکـر از همانجا در زمـان و فصل لائـق و نهایت ادراک نشو ونما و کمـال نضج و رسیدکی آن اخذ و التقاط نمایند مانند آنکه اطیـان[16] را در یازدهم تشرین اول از ماه رومی و سقمونیا را از جبل انطاکیه و بالجمله اکر بقول استاد ابقراط که : عالجوا کل مرض بعقاقیر ارضه و بلده عمل نموده و معالجه امراض هر بلد و مملکت را بادویه مختصه بهمان بلد و مملکت نمایند بهتر است جهت آنکه بمناسبت انفع اند در جلب فائده و صحت از برای اهل آن بلده و مملکت از ادویه بلد و مملکت دیکر و بالتفصیل بدانکه انچه معدنی و از قبیل احجار و اطیان است بهتر آنست که از معدن معروفه و مشهوره آن و اوایل زمستان اخذ نمایند یعنی در هر بلد و مملکت و هر مکان که بهتر میشوند نه از غیر آن مانند قلقدیس از قبرس و زاج از کرمان و لاجورد از کاشغر و فیروزه از نیشاپور و لعل از بدخشان و یاقوت از پیکو و لؤلؤ از دریای بحرین و هرموز و مانند اینها و هر چند رنکین تر و صاف و شفاف و آبدار و خالص و بزرک و بیغش تر باشند و ریزه و متفتت و آمیخته بچیزی دیکر از خاک و غیره نباشند بهتر است و نیز باید که رنک و طعم و رائحه مختصه بهر یک مانند فادزهر و اطیان برقرار و کمال خوبی باشند و همچنین قیر و مومیائی و نفط و امثال اینها . اما انچه نباتی است بدستور مذکور یعنی انچه اوراق و ازهار است باید که بکیرند از اماکن مختصه ، بهر یک فصل و زمان و وقت لائق و بعد رسیدن بکمال خود و پیش از افتادن از درخت و پژمردکی و متغیر شدن هیأت و رنک و بوی آن و در سایه باحتیاط تمام خشک کنند و از غبار و رطوبات و غیرها محفوظ دارند مکر آنچه را آفتاب ضعیف نکرداند و غرض کمالِ خشکی آن باشد که در آفتاب بکمال احتیاط خشک نمایند و انچه از قبیل بزو  باشد واجب است که بکیرند آنرا بعد بستن و مستحکم شدن جرم و خشک شدن رطوبت آنها بحد اعتدال و زائل شدن خامی و رو بزردی و پژمردکی آوردن اوراق و بدستور در سایه خشک نمایند و از کرد و غبار و اختلاط باشیاء غریبه و رسیدن نم و رطوبات و کرمی و خشکی بسیار بدانها محفوظ دارند * بدانکه * ادویه نباتیه ذوات کیفیات منحرفه مفرده و مرکبه در بلدان منحرفه بالکیفیه و اراضی صلبه بهتر یافت میشوند و همیشه دواها دران بلدان و اراضی قویتر میباشند و لهذا ادویه جبلی و سهلی و بری اقوی اند از بستانی در اکثر امور ، و ادویه بارده در بلدان حاره و بالعکس نیز و کیفیت آنها در اکثر امور شدید و قوی تر میباشد و ادویه معتدله در بلدان معتدله و رطبه در بلدان یابسه پس اخذ آنها ازان بلدان و اراضی اولی از غیر آنها است ، و آنچه از قبیل قصبان و قشور  باشد بدستور باید که بعد از نمو و رسیدن بکمال لائق بحال آن و پیش از پژمردکی و خشکی و کجی و پیچیدکی اخذ نمایند و بدستور خشک نموده محفوظ دارند ، و آنچه از قبیل اصول است بعد از اخذ ثمر و هنکام ریختن برکهای آن و قبل از ریختن تمامی آنها اخذ نمایند بلکه آخر فصل خریف بهتر است و بدستور خشک نمایند و آنچه از حشایش باشد بتمامی اخذ باید نمود در هنکام کمال بلوغ و رسیدکی و تر و تازکی و عدم نقصان اخذ نمایند و بدستور خشک کنند و نکاه دارند تا بمصرف لایق آید ، و آنچه از قبیل اثمار باشد نیز بدستور بعد کمال نضج و رسیدن و قبل از پژمرده شدن و افتادن خودبخود از درخت اخذ نمایند مکر آنکه منظور و مطلوب خام آن باشد یا نیم رس آن ، و آنچه را از انها درست با پوست خشک باید نمود همان قسم درست خشک نمایند و آنچه را مقشر و یا ورق باید نمود پوست کنده و ورق کرده و خشک نمایند و آنچه را بریسمان باید کشید بریسمان کشیده در سایه یا به آفتاب کمی باحتیاط خشک نمایند و از کرد و غبار و نم و رطوبت و تموست  و تکرج  و فساد و خوردن کرم و غیرها محفوظ دارند و بالجمله باید که کل ادویه نباتیه را در کمال هنکام رسیدکی و نداوت و پیش از روبخشکی و پژمردکی و ضعف و نقصان آوردن اخذ نمایند ، و در هنکام صفا و کرمی و خشکی هوا بهتر است از هنکام کدورت و برودت و رطوبت آن ، و آنچه باران خورده و قریب العهد بان باشد ضعیف است و ادویه بریه و صحرائیه اقوی اند از بستانیه ، و حجم و ضخامت آنها کمتر است در اکثر ، و جبلیه اقوی اند از بریه ، و شکوفهای کلها انچه بالیده ت  و خوشبوتر و شکفته و پژمرده نشده باشد بهتر است از مخالف آن مکر کل سرخ قبل از تمامی شکفتن اخذ آن بهتر است و همچنین بستانی آن و از برکها آنچه ضخیم تر و خوشبوتر و تازه تر باشد بهتر است ، و از قصبان  و اصول انچه کجی و پژمردکی آن کمتر باشد و از بزور انچه بزرکتر و فربه تر و چرب تر و سنکین تر باشد بهتر است و از فواکه انچه شاداب تر ، پر کوشت تر و سنکین تر باشد و لون و طعم و رائحه هر یک ازینها که بهتر و زیاده و قویتر باشد اقوی است از مخالف اینها .
 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد